Kritische onderzoekhouding

De competenties die leerlingen ontwikkelen binnen dit themaveld zijn veelzijdig en ondersteunen hun groei in het persoonlijke en het later professionele leven. Deze omvatten kritisch denken, het vermogen om feiten van meningen te onderscheiden, ethische overwegingen, digitale geletterdheid, en effectieve communicatievaardigheden. De introductie van concrete lesimpulsen en actuele concepten zoals mediawijsheid, factchecken, fake news, deepfakes en AI, de fabeltjesfuik, complotdenken,..., verrijkt de leerervaring. Deze termen bieden leerlingen de taal en de tools om bewust te communiceren en kritisch te navigeren door de hedendaagse mediaomgeving, waarbij ze leren onderscheid te maken tussen betrouwbare informatie en misleidende inhoud. Door deze thema's te integreren, worden leerlingen niet alleen vaardiger in het communiceren en omgaan met media, maar ook weerbaarder tegen de uitdagingen die onze digitale wereld met zich meebrengt.

Door deze vaardigheden te ontwikkelen, zijn leerlingen in staat om media-inhoud kritisch te analyseren, de impact van (onafhankelijke) media op de samenleving te onderzoeken en hun eigen ideeën en meningen op een verantwoorde manier uit te drukken.

In dit themaveld leren leerlingen ook over de invloed van media en communicatie op individuele en maatschappelijke waarden. Ze verkennen hoe media kunnen worden gebruikt om positieve sociale verandering te bevorderen, maar ook hoe het kan bijdragen aan misinformatie en polarisatie. Door het ontwikkelen van een begrip van deze dynamieken, worden leerlingen voorbereid om actieve en geïnformeerde burgers te zijn in een steeds meer verbonden en globaliserende wereld. Bij het procesdoel ‘zingeving’ wordt stilgestaan bij hoe we de mens via taal kunnen leren kennen als zingevend wezen.

‍

In de eerste graad ligt de focus op het aanleren van een 'geloof niet zomaar alles'-attitude, waarbij leerlingen leren basisprincipes van factchecking toe te passen en eenvoudige vormen van manipulatie te herkennen.

In de tweede graad verschuift de aandacht naar het analyseren van mediaboodschappen, het onderzoeken van de bronnen achter informatie, en het begrijpen van complexere mechanismen zoals framing en 'cherrypicking', maar ook generatieve AI.

In de derde graad worden leerlingen aangemoedigd om dieper in te gaan op de ethische implicaties van media en communicatie, de rol van AI en algoritmes, en de impact van media op maatschappelijke en politieke processen.

Leerkrachten worden aangemoedigd om een diverse selectie van mediavoorbeelden te gebruiken, van lokale nieuwsberichten tot internationale mediafenomenen. Gebruik interactieve en praktijkgerichte lesmethoden, zoals het organiseren van debatten, het uitvoeren van factcheck-opdrachten, en het analyseren van actuele mediacases. Organisatie zoals VRT, Mediawijs, kenniscentrum data & maatschappij zijn interessante bronnen die je kunnen ondersteunen in het opbouwen van een les.  Stimuleer kritisch denken door leerlingen te laten onderzoeken wie er 'achter' mediaboodschappen zit en wat hun mogelijke motieven zijn. Besteed aandacht aan de werking van kwaliteitsjournalistiek en het belang van betrouwbare bronnen.

Laat leerlingen reflecteren op hun eigen mediagedrag en communicatiestijl, en hoe deze bijdragen aan een warme samenleving. Besteed aandacht aan de balans tussen vrije meningsuiting en verantwoordelijke communicatie, zoals het gepast reageren op een facebookpost. Moedig leerlingen aan om hun eigen vlog  te creëren die ethische kwesties of maatschappelijke thema's aankaarten. In de hogere graden kunnen leerlingen de rol van media in het vormen van publieke opinie en politieke processen onderzoeken, evenals de ethische grenzen van mediamanipulatie en propaganda.

Door deze aanpak kunnen leerlingen niet alleen hun mediageletterdheid ontwikkelen, maar ook groeien in hun begrip van de complexe relatie tussen media, communicatie, en maatschappij. Ze leren media kritisch te benaderen als een krachtig middel voor informatieverspreiding en maatschappelijke verandering, terwijl ze ook de verantwoordelijkheid ontwikkelen om zelf ethisch en doordacht te communiceren in een steeds meer gedigitaliseerde wereld.

‍