Open denkhouding

Voor het vrijzinnig humanisme is de mens een toevallig product van biologische evolutie en een sociaal dier dat rationeel en zonder bevoogding kan handelen. Vrijzinnig humanisten vertrouwen dan ook op het menselijke kunnen en baseren zich op vrij onderzoek en ervaring om aan het bestaan zin te geven. Daarvoor beroepen zij zich niet op bovennatuurlijke autoriteit(en).

Op het maatschappelijke domein staat het vrijzinnig humanisme voor de wil om een rechtvaardige, broederlijke en verdraagzame samenleving uit te bouwen. Vrijzinnig humanisten delen het streven naar een democratische rechtsstaat, die garant staat voor de menselijke waardigheid en de fundamentele mensenrechten. In het vrijzinnig humanisme wordt het ideaalbeeld van een inclusieve samenleving, vrij van onrecht en onderdrukkende machtsverhoudingen en -structuren, breed gedeeld. Vrijzinnig humanisten streven naar een samenleving waarin mensen respect opbrengen voor wat religie betekent voor gelovigen, zonder daarbij de verworvenheden van de secularisering op te geven.

En in zijn relatie tot de bredere wereld erkent het hedendaags vrijzinnig humanisme dat de mens noch het centrum van het universum is, noch boven de natuur verheven is. We zijn verbonden met andere levende wezens in ecosystemen waarvan wij allemaal afhankelijk zijn, en waarvan wij de duurzaamheid moeten helpen verzekeren.

Hoewel ook hier de matrix toestaat om koppelingen te maken met verschillende competenties uit de keuzemodules, alsook om projectmatig aan de slag te gaan, is het hier (zeker voor de eerste en tweede graad) toch aangeraden de competenties ook afzonderlijk te ontwikkelen tijdens een bepaalde periode in het jaar. Dat staat de leerkracht immers toe om het bijzondere van het vak – de vrijzinnig humanistische levensbeschouwing – duidelijk te onderlijnen of het meer algemeen en kernachtig weer te geven.

Om de meeste inhouden of competenties van dit themaveld aan te brengen is een narratieve benadering zeker zinvol (1). Door het verkennen van vrijzinnig humanistische verhalen of verhalen over vrijzinnig humanisten en hun ideeën en handelingen, kunnen leerlingen een levendig beeld verkrijgen dat hen aanzet om kritisch te reflecteren over hun eigen zingeving. Bovendien ervaren ze zo ook de kracht van taal en het narratieve karakter van betekenisgeving en identiteitsontwikkeling, zaken die in het onderwijsmodel van de oude humanisten ook al belangrijk waren.

Een cruciaal aspect van vrijzinnig humanisme is zingeving. Leerlingen worden uitgenodigd om na te denken over wat zij belangrijk en waardevol vinden in het leven en hun omgeving. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door het onderzoeken van vrijzinnige rituelen en vieringen, die zinvolle elementen bevatten en kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van een persoonlijke levensbeschouwing.

‍

‍(1) In het vak godsdienst en levensbeschouwing worden vaak verhalen uit religieuze tradities en voorbeeldfiguren, gebruikt om inzicht te bieden in de geschiedenis van religies, levensbeschouwingen en de waarden die ze vertegenwoordigen. Dit kan ook voor vrijzinnig humanistische perspectieven een waardevolle lesinsteek zijn. Narratief onderwijs, waarbij verhalen en narratieve competenties centraal staan, kan bijdragen aan identiteitsontwikkeling en begrip van verschillende levensbeschouwelijke standpunten, zoals het vrijzinnig humanisme.

Het vrijzinnig humanisme, dat de nadruk legt op de menselijke rede, verantwoordelijkheid, verbondenheid en individuele vrijheid, kan een belangrijke rol spelen in de narratieve identiteitsontwikkeling van jongeren. Door het verkennen van vrijzinnig humanistische verhalen en ideeën kunnen leerlingen hun gevoel van zingeving verrijken en verdiepen, en kritisch reflecteren op culturele narratieven over hun levensbeschouwing en de waarden en normen die deze omhelzen. Een mogelijk inhoudelijk lesinsteek kan een raamwerk zijn voor narratief onderwijs. Deze is verdeeld in 4 typen: a) leren van verhalen, waaronder vrijzinnig humanistische verhalen; b) leren in het vertelproces, met aandacht voor het delen van persoonlijke vrijzinnig humanistische ervaringen; c) leren over de kracht van taal en het narratieve karakter van betekenisgeving en identiteitsontwikkeling met inzicht in hoe vrijzinnig humanisme betekenis kan geven aan het leven; en d) leren door je eigen verhaal te positioneren, met ruimte voor het verkennen en positioneren van vrijzinnig humanistische overtuigingen.