Kritische onderzoekhouding

We volgen daarvoor een stapsgewijze opbouw die vertrekt van contexten die wat dichter bij de leefwereld van de meeste leerlingen staan en die hen over de graden heen meeneemt naar steeds bredere contexten. De leerlijnen ontwikkelen zich in samenhang met die centrale as (van lokaal naar mondiaal) met een toenemende complexiteit van de oorzaken van de kwesties, het politiek duiden van oplossingen, de relevante instituties, het hanteren van democratische (gespreks)vaardigheden en het uiten van en reflecteren over engagement. Het is daarbij niet verboden om internationale of zelfs mondiale processen in een eerste of tweede graad aan bod te laten komen (zoals kolonialisme of imperialisme) maar de focus dient op de lokale resp. nationale kwestie, discriminatie en/of stereotypering resp. machtsmisbruik en/of uitbuiting, gericht te zijn.  

De opbouw van de matrix maakt daarmee een probleemgerichte en geïntegreerde aanpak van de competenties mogelijk. Zo is in de eerste graad bijvoorbeeld een geval van racisme op een school of in de eigen gemeente, waarover verschillende meningen in de media kwamen, een geschikt onderwerp voor een project van enkele weken, waarbij alle competenties betrokken kunnen worden: hoe spelen stereotypering en/of discriminatie een rol in deze kwestie; moeten we veel aandacht schenken aan racisme en/of discriminatie bij dit voorval; welke kinderrechten zijn hierbij relevant en waarom; welke oplossingen of maatregelen worden voorgesteld; welke waarden(hiërarchie) verbergen deze; zijn er organisaties waarop beroep kan worden gedaan om tot een oplossing te komen; wat kan de lokale school en/of politiek ondernemen; wat vinden we zelf en wat kunnen we zelf ondernemen? In dezelfde zin kan men voor de tweede graad denken aan een staking voor hogere lonen of betere arbeidsvoorwaarden in eigen land, en voor de derde graad aan een ontginningsproject dat internationaal ophef maakt.

Deze voorbeelden wijzen nog eens op de contexten van de voornaamste drie breuklijnen (zie introductie) en op de mogelijke combinatie met vooral themavelden 5 (Economie) en 7 (Milieu). Dergelijke projecten kunnen ook de basis vormen voor vakoverschrijdende projecten met collega’s van verschillende vakken. Je kan echter ook focussen op een of enkele competenties en daarvoor een of meerdere andere kwesties hanteren, zeker wanneer verschillende leerlingen bij zo’n bijzondere focus gebaat kunnen zijn.

De gegeven voorbeelden en indicatieve vragen maken tevens duidelijk dat ook hier kennis (over discriminatie, kinderrechten, …) en inzicht (in lokale politiek, waarden, …) van belang zijn. Die mag de leerkracht, wanneer nodig, geven en ook gewoon toetsen. Bij testvragen die naar een persoonlijke mening peilen worden de antwoorden beoordeeld op vaardigheden van het kritische denken.

‍